Edycja V - 2020

Laureat:

Decyzją kapituły, tegoroczna Górnośląska Nagroda Literacka „Juliusz” została przyznana Agnieszce Daukszy za książkę pt. „Jaremianka. Biografia”. Serdecznie Gratulujemy! 
 
Agnieszka Dauksza - polska literaturoznawczyni specjalizująca się w antropologii kulturowej, nauczycielka akademicka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, pisarka. Autorka ponad 60 artykułów i książek. Jest członkinią redakcji literaturoznawczych czasopism naukowych „Zagadnienia Rodzajów Literackich” i „Teksty Drugie”. Prowadzi zajęcia z kulturowej teorii literatury, wiedzy o sztuce, badań afektywnych i literatury międzywojennej. W latach 2010, 2011 i 2015 była stypendystką MNiSW, a w 2016 MKiDN. W 2015 została laureatką konkursu stypendialnego START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej dla wybitnych młodych naukowców.
 
Laureatka z rąk prezydenta Rybnika Piotra Kuczery odebrała pamiątkową statuetkę i nagrodę pieniężną w wysokości 50 tysięcy złotych.
 
W laudacji wygłoszonej w trakcie uroczystości Aleksander Kaczorowski tymi słowami uzasadnił wybór członków Kapituły:

"Biografia Marii Jaremy to książka doskonała. Pod piórem Agnieszki Daukszy zapomniana, zmarła przedwcześnie krakowska malarka, którą zazwyczaj wspomina się tylko jako żonę, przyjaciółkę bądź współpracowniczkę słynnych artystów, odzyskuje należne jej miejsce w historii sztuki polskiej, odzyskuje swoją biografię i los. Okazuje się kobietą niezwykłą i niebanalną artystką, świadomą własnej wartości i gotową iść zawsze pod prąd. Dauksza rekonstruuje jej osobowość z nielicznych zachowanych świadectw i dokumentów; z niewiarygodną empatią, niczym archeolog  w krainie umarłych, wydobywa na światło dzienne uczucia i pragnienia, dramaty i euforie nie żyjącej od dawna bohaterki. Dojrzewa razem z nią. W ten sposób niepostrzeżenie dla czytelnika – i może dla samej autorki – biografia Jaremy całkiem naturalnie, bez jednej fałszywej nuty, bez choćby jednego kiksu, staje się także biografią Daukszy. Na kartach książki bohaterka naprawdę ożywa i staje się przewodniczką biografki po świecie sztuki – i po sztuce życia. Ta niesamowita symbioza bohaterki i autorki książki, to dokonujące się na oczach czytelnika porozumienie duchowe dwóch kobiet, które za życia nigdy się nie spotkały, lecz potrzebowały siebie nawzajem, by w niepowtarzalny sposób zaistnieć w świecie literatury, jest czymś niesamowitym. Ta książka udowadnia, że biografia nie jest gatunkiem drugorzędnym, doraźnym, użytkowym; że biografia może być dziełem sztuki. A biografia prawdziwej artystki – nawet musi."

Nominowani:

"Dzieci nie płakały Historia mojego wuja Alfreda Trzebinskiego, lekarza SS", Natalia Budzyńska

Natalia Budzyńska w opowieści o Alfredzie Trzebinskim mierzy się z rodzinną tajemnicą. Czytając pamiętnik wuja esesmana, próbuje też zrozumieć, jak to możliwe, że współczujący lekarz robił karierę w kolejnych obozach koncentracyjnych. Autorka w tej trudnej i emocjonalnej podróży pyta o rolę „dobrych ludzi w czasach zła”, o wolność wyboru i łatwość, z jaką z niej rezygnujemy. Przede wszystkim jednak przywraca pamięć o zamordowanych dzieciach, niemych, niemal zapomnianych ofiarach.

„Jaremianka. Biografia”, Agnieszka Dauksza

Maria Jarema. Ona o sobie zawsze: Jarema. O niej najczęściej: Jaremianka. Kobieta awangarda. Emancypantka, zaangażowana aktywistka – niekwestionowany autorytet.Jedna z najzdolniejszych i najbardziej charyzmatycznych artystek XX wieku. Dziewczyna ze Starego Sambora na Kresach, która przyjechała do Krakowa, by „wymyślić sztukę na nowo”. Studiowała pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego, współtworzyła Grupę Krakowską i teatr Cricot, właśnie z nią najchętniej współpracował Tadeusz Kantor.

"Gareth Jones. Człowiek, który wiedział za dużo", Mirosław Wlekły

Niezwykła historia dziennikarza, który jako pierwszy opowiedział światu prawdę o Wielkim Głodzie na Ukrainie.
W latach 30. XX wieku młody dziennikarz Gareth Jones odbywa kilka samotnych podróży po komunistycznym imperium. Jako jeden z niewielu ludzi z Zachodu odkrywa szokującą prawdę o sytuacji mieszkańców ZSRR. Rozmawia z członkami aparatu państwowego, ale też zwykłymi ludźmi: robotnikami, chłopami. Na własne oczy widzi sowieckie zbrodnie, na Ukrainie słucha o ludziach umierających z głodu i aktach kanibalizmu.

 

"W czasach szaleństwa. Hertz. Fiłosofow. Stempowski. Moltke." Z posłowiem Anny Wolff-Powęskiej, Magdalena Grochowska

Laureatka Nike Czytelników za biografię Jerzego Giedroycia w nowej książce kreśli portrety myślicieli XX wieku. Pawła Hertza – pisarza, tłumacza i wydawcy, więźnia sowieckich łagrów i – wraz z Henrykiem Krzeczkowskim – guru młodego pokolenia narodowych konserwatystów. Publicysty Dymitra Fiłosofowa, uchodźcy z Rosji bolszewickiej osiadłego w międzywojennej Warszawie, mentora Józefa Czapskiego, krytycznego przyjaciela Polaków. Mistrza eseju Jerzego Stempowskiego – emigranta w Bernie, autora paryskiej „Kultury”, przenikliwego obserwatora cywilizacji. Arystokraty i prawnika Helmutha von Moltke, straconego w Berlinie za działalność w antynazistowskim Kręgu z Krzyżowej. Jego wizję demokratycznej, liberalnej Europy niosła w swej powojennej działalności żona – i miłość Helmutha – Freya von Moltke.

"Człowiek który wynalazł internet. Biografia Paula Barana",Wojciech Orliński

Autor książki "Lem. Życie nie z tej ziemi" bierze pod lupę historię człowieka, który opracował techniczne założenia internetu. Pierwsze łącze sieci według pomysłu Paula Barana uruchomiono w 1969 roku w Kalifornii, a było to możliwe po tym jak urodzony w polskim Grodnie inżynier przekonał do zainwestowania w swój pomysł amerykańskich generałów. Paul Baran pracował przy konstrukcji pierwszego komercyjnego komputera UNIVAC, pierwszej rakiety typu „cruise missile” i przy narodzinach technologii Hi-Fi. Zanim wprowadzono w życie jego pomysły, Paul Baran przewidział wideokonferencje, internetowe zakupy, a także powszechność prywatnych urządzeń interaktywnych z dostępem do wielkich baz wiedzy, dziś znanych jako laptopy i smartfony. 

Książki zgłoszone:

  • Leszek Błażyński, Jaśko ze Lwowa. Historia Mistrza
  • Barbara Gruszka-Zych, Życie rodzinne Zanussich. Rozmowa z Elżbietą i Krzysztofem
  • Natalia Budzyńska, Dzieci nie płakały. Historia mojego wuja Alfreda Trzebinskiego, lekarza SS
  • Piotr Lipiński, Gomułka. Władzy nie oddamy
  • Agnieszka Metelska, Złota. Legenda Haliny Konopackiej
  • Michał P. Garapich, Dzieci Kazimierza
  • Maria Fredro-Boniecka, Za kryształową szybą. Przypadki rodziny Bonieckich
  • Bożena Aksamit i Piotr Głuchowski, Uzurpator. Podwójne życie prałata
  • Wojciech Orliński, Człowiek, który wynalazł internet. Biografia Paula Barana
  • Dariusz Kortko i Marcin Pietraszewski, Krzysztof Wielicki. Piekło mnie nie chciało
  • Aleksandra Szarłat, Żuławski. Szaman
  • Dariusz Michalski, Starszy Pan B. Opowieść o Jeremim Przyborze
  • Weronika Kostyrko, Tancerka i zagłada. Historia Poli Nireńskiej
  • Krzysztof Varga, Księga dla starych urwisów. Wszystko, czego jeszcze nie wiecie o Edmundzie Niziurskim
  • Michał Danielewicz, Ford. Reżyser
  • Zofia Rudnicka, Gerard Wilk. Tancerz
  • Stefan Piechula, Dzwonnik z cmentarza St. Johannis w Norymberdze
  • Maciej Bukowski, Zmartwychwstanie
  • Alojzy Lysko, Duchy wojny. Z Pszczyny do Kołymy. Odyseja Górnośląska
  • Jan Hyjek, Klepsydra jaźni, czyli armia słabeuszy
  • Arkadiusz Stanisław Więch, Polski Nobel. Działalność Erazma Józefa Jerzmanowskiego i dzieje fundacji jego imienia
  • Magdalena Grochowska, W czasach szaleństwa. Hertz, Fiłosofow, Stempowski, Moltke
  • Gabriela Anna Kańtor, Ławeczka księżnej Daisy
  • Maria Anna Macura, Nagrastory. Stefan Kudelski, jego cztery Oskary i ... inne opowieści rodzinne
  • Agnieszka Dauksza, Jaremianka. Biografia
  • Maria Konwicka, Byli sobie raz
  • Mirosław Wlekły, Gareth Jones. Człowiek, który wiedział za dużo
  • Marcin Wilk, Kwiatkowska. Żarty się skończyły
  • Roman Warszewski, Dzikowska. Pierwsza biografia legendarnej podróżniczki
  • Kazimierz Kutz, Będzie skandal. Autoportret Kazimierza Kutza
  • Norman Davies, Norman Davies. Sam o sobie
  • Muniek Staszczyk i Rafał Księżyk, King! Autobiografia
  • Andrzej Sikorowski, W moim znaku Waga. Śpiewanie o sobie
  • Anna Mateja, Poznawanie Kępińskiego. Biografia psychiatry
  • Ewa Kuryluk, Feluni
  • Angelika Kuźniak, Boznańska. Non finito
  • Kazimierz Orłoś, Dzieje człowieka piszącego
  • Katarzyna Kubisiowska, Szaflarska. Grać, aby żyć
  • Iza Michalewicz i Jerzy Danielewicz, Villas
  • Arkadiusz Bartosiak, Andrzej Seweryn. Ja prowadzę!
  • Cezary Łazarewicz, Nic osobistego. Sprawa Janusza Walusia
  • Tomasz Łubieński, Wojna według Karskiego